29/06/2015 03:33:25 PM
Chiêu - điệu múa nghi lễ độc đáo của người Xê Đăng

Chiêu là điệu múa nghi lễ độc đáo của tộc người Xê Đăng ở huyện Nam Trà My (tỉnh Quảng Nam), góp phần tạo nên bản sắc riêng của tộc người này. Sắp tới Bảo tàng tỉnh Quảng Nam sẽ tiến hành lập hồ sơ khoa học di sản văn hóa phi vật thể đối với điệu múa này trình Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch công nhận di sản văn hóa phi vật thể của tộc người Xê Đăng.

Điệu múa Chiêu trong lễ mừng lúa mới của người  Xê – đăng ở thôn Cao Sơn, xã Trà Sơn, huyện Bắc Trà My

Điệu múa Chiêu trong lễ mừng lúa mới của người Xê – đăng ở thôn Cao Sơn, xã Trà Sơn, huyện Bắc Trà My


Người Xê Đăng cư trú trên địa bàn trải dài từ những sườn núi cao phía đông nam rồi thoải dần đến những ngọn núi thấp về phía tây bắc của dãy Ngọc Linh trên vùng Trường Sơn - Tây Nguyên. Địa bàn cư trú của đồng bào Xê Đăng huyện Nam Trà My (tỉnh Quảng Nam) hiện nay là mạn tây bắc của dãy núi Ngọc Linh. Đồng bào Xê Đăng phân bố tập trung tại ba xã vùng cao của huyện là Trà Nam, Trà Linh và Trà Cang. Cũng như nhiều tộc người anh em sinh sống trong vùng, tộc người Xê Đăng huyện Nam Trà My vẫn còn bảo tồn nhiều phong tục tập quán, lễ hội mang dấu ấn của kinh tế nguyên thủy gắn chặt với cá nhân vào cộng đồng; trong đó múa Chiêu là một trong những biểu hiện quan trọng của sự gắn kết ấy và trở thành biểu tượng của tộc người này.

Điệu múa Chiêu chỉ xuất hiện ở những lễ hội có các con vật hiến sinh ăn trâu, dê, heo như: lễ mừng cơm mới, lễ mừng sức khỏe cộng đồng...; là điệu múa nghi lễ từ thời xa xưa, biểu hiện sự thành kính của dân làng đối với các vị thần linh. Điệu múa Chiêu được xem như phương tiện giao tiếp của con người với thần linh, tổ tiên, ông bà; phản ánh văn hóa ứng xử và chuyển tải tâm tư, nguyện vọng của con người với thế giới thần linh bằng động tác. Điệu múa Chiêu mang tính nghệ thuật rất cao, đậm đặc ngôn ngữ múa. Yếu tố tạo hình được kết hợp với động tác vô cùng uyển chuyển, linh hoạt của đàn ông, phụ nữ Xê Đăng. Tất cả đều toát lên lời chào mời, dâng lễ... Số lượng thành viên trong đội múa Chiêu luôn là số chẵn và được tổ chức khá chặt chẽ theo cùng độ tuổi, thường mỗi đội có từ 8-16 người tham gia. Khi hòa cùng với nhịp chiêng, thanh la và trống trong các lễ hội truyền thống thì múa Chiêu không dồn dập, rộn rã thúc giục mà luôn chậm rãi khoan thai, đĩnh đạc. Trong điệu múa Chiêu, đàn ông, phụ nữ Xê Đăng tay nắm chặt tay trong vòng Chiêu đối diện nhau, nhún theo nhịp chiêng, thanh la và trống xoay từ từ đến 180 độ, rồi xoay trở lại về vị trí ban đầu. Theo quy trình, vòng múa Chiêu di chuyển chậm quanh cây nêu hoặc nơi đặt mâm lễ cúng theo hướng ngược chiều kim đồng hồ. Bàn chân của đàn ông, phụ nữ Xê Đăng gần như không bước, không rời mặt đất, mà dùng gót chân và mũi bàn chân nhích dần theo hướng dịch chuyển.

Khi múa Chiêu trong các lễ hội truyền thống, nhìn chung động tác chân của đàn ông, phụ nữ Xê Đăng cơ bản giống nhau, nhưng nhìn vào động tác tay chúng ta có thể phân biệt đó là lễ hội hay lễ tang ma. Khi múa Chiêu trong các lễ hội truyền thống, dù xoay về hướng nào thì hai cánh tay của người múa bao giờ cũng giữ nguyên tư thế đưa vòng ra trước ngực, lòng bàn tay hướng vào trong, các đầu ngón tay chạm nhau với vẻ mặt luôn cung kính, mời thần linh nhận những vật hiến tế như: trâu, dê, heo…đồng thời cầu xin thần linh, tổ tiên, ông bà phù hộ được che chở, giúp đỡ để cộng đồng luôn khỏe mạnh đoàn kết, thóc lúa đầy kho, trâu bò, gà đầy chuồng. Sự thành kính trong động tác múa Chiêu của người múa làm tăng thêm yếu tố tâm linh, huyền bí của lễ hội. Còn múa Chiêu trong đám tang ma khi gia đình có người chết thì hai tay của đàn ông, phụ nữ Xê Đăng bao giờ cũng giang rộng tấm choàng, giống như cánh bướm dập dìu, bay lượn. Nửa thân người phía trên chao nhẹ theo nhịp cồng chiêng, thanh la tạo cảm giác lâng lâng, bay bổng. Theo quan niệm của người Xê Đăng, lúc này người chết chưa về thế giới của ma, họ đang rong ruổi thăm bạn bè đâu đó ở xa. Ý nghĩ ấy được gửi vào điệu múa, biểu hiện sự quyến luyến đối với việc ra đi của một người thân trong gia đình.

Nhìn chung, trong các lễ hội và cả trong lễ tang ma của người Xê Đăng thì cồng chiêng, thanh la, trống và điệu múa Chiêu là những thành tố có mối quan hệ chặt chẽ, hòa quyện không thể tách rời. Ở đó, cồng chiêng, thanh la, trống luôn làm nền, dẫn dắt, thổi sức sống vào từng điệu múa Chiêu. Ngược lại, múa Chiêu cũng nhằm nâng giá trị của cồng chiêng, thanh la. Sự kết hợp đó tạo nên một môi trường diễn xướng hài hòa làm cho mỗi thành tố đều thể hiện được sự độc đáo của mình, nếu thiếu một trong hai thành tố đó thì sự phong phú của lễ hội sẽ giảm đi rất nhiều.

Chiêu là điệu múa nghi lễ độc đáo đã được lưu truyền qua nhiều thế hệ và góp phần làm phong phú thêm vốn văn hóa truyền thống của tộc người Xê Đăng vùng Nam Trà My (Quảng Nam). Điệu múa Chiêu hiện vẫn còn phổ biến tromg các lễ hội truyền thống của người Xê Đăng và là niềm tự hào của tộc người này từ bao đời nay.

(Theo Báo Đắk Lắk)

 Ý kiến của bạn |   Gửi tin qua E-mail |   Bản để in
Tin liên quan
Các tin khác

Video

Dấu ấn Việt Nam: Bác Hồ và sự trong sáng của tiếng Việt | VTV4
Sử thi Tây Nguyên – Kho tàng văn hóa tinh thần vô giá
Nghi lễ và trò chơi kéo co truyền thống
Cổng làng nơi lưu giữ hồn quê
Nghệ thuật Dù kê của người Khmer Nam bộ
Đôi quang gánh
Hà Nội và những gánh hàng rong
Nghề chạm bạc tinh xảo của đồng bào Chăm
Độc đáo nghi thức hát Quan làng trong đám cưới của người Tày
Nghề dệt của người Lự ở Bản Hon
Độc đáo tục hóa trang, bôi mặt nhọ trong Lễ hội Ná Nhèm ở Lạng Sơn
Chiêm ngưỡng những tạo tác hình tượng rồng đặc sắc tại Chùa Đậu
Độc đáo lễ hội Lùng tùng của đồng bào dân tộc Thái ở vùng Tây Bắc
Thắng cảnh bạn thích nhất?
Vịnh Hạ Long
Phong Nha - kẻ Bàng
Cát Bà
Đảo Phú Quốc
Fanxipang